Trong chăn nuôi thủy sản, khi thời tiết đột ngột thay đổi thất thường sẽ làm cho các tính chất vật lý và hóa học của nước bị ảnh hưởng. Trong đó, độ pH là yếu tố sẽ bị ảnh hưởng và biến động nhiều nhất. Chính điều này sẽ tạo điều kiện cho những mầm bệnh dễ sinh sôi và phát triển, đặc biệt là các bệnh ký sinh trùng. Một trong những loại bệnh thường gặp ở cá nước ngọt đó là bệnh trùng quả dưa. Loại bệnh này sẽ ảnh hưởng lớn đến sự sinh trưởng và phát triển của đàn cá. Vậy bệnh trùng quả dưa là gì và làm thế nào để phòng tránh nó? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết hơn về căn bệnh này qua bài viết dưới đây của chúng tôi nhé.
Mục Lục
Bệnh trùng quả dưa là bệnh gì?
Trùng quả dưa hay còn gọi là bệnh đốm trắng. Bệnh trùng quả dưa rất nhạy cảm với các yếu tố môi trường: pH nhỏ hơn 5. Bệnh thường xuất hiện làm chết cá con, cá giống, gây hại cho nhiều loại cá (cá chép, rô phi, trắm cỏ, cá cảnh). Bệnh phát triển nhanh ở nhiệt độ 22-25 ° C. Bệnh thường xảy ra ở những nơi cá nuôi không đúng kỹ thuật (tác nhân gây nhiễm trùng dưa chuột) sinh trưởng kém. Ở nước ta, bệnh nặng nhất từ cuối xuân đến thu ở miền bắc. Ở miền Nam, bệnh này xảy ra khi thời tiết mát mẻ trong mùa mưa từ tháng 7 đến tháng 9 hoặc tháng 11, 12, 1, đặc biệt là cá nuôi hoặc cá nuôi trong bể thủy sinh.
Nguyên nhân khiến cá mắc bệnh
Tác nhân gây bệnh trùng quả dưa là loài Ichthyophthyrius multifiliis Fouguet, 1876 thuộc họ Ichthyophthyriidae Fouquet, 1876. Trùng có dạng rất giống quả dưa, đường kính 0,5-1 mm. Toàn thân có nhiều lông tơ nhỏ, nhiều đường sọc, vằn dọc. Giữa thân có 1 nhân lớn hình móng ngựa và một nhân nhỏ. Miệng ở phần trước 1/3 cơ thể, hình gần giống cái tai. Một không bào co rút nằm ngay bên cạnh miệng. Trùng mềm mại, có thể biến đổi hình dạng khi vận động. Ở trong nước, ấu trùng bơi lội nhanh hơn trùng trưởng thành.
Ichthyophthirius multifiliis là một loài ký sinh trùng của cá nước ngọt gây bệnh thường được gọi là bệnh đốm trắng hoặc Ich. Ich là một trong những bệnh phổ biến và dai dẳng nhất ở cá. Nó xuất hiện trên cơ thể, vây và mang cá như những nốt trắng lên đến 1 mm, trông giống như những hạt muối trắng. Mỗi đốm trắng là một ký sinh trùng được bao bọc.
Nó dễ dàng lây lan bằng các thiết bị trong hồ hoặc ao nuôi khác và với những con cá đã mắc bệnh. Khi mầm bệnh vào hồ hay ao cá, chúng sẽ sinh sản nhanh và nếu không chữa trị kịp thời, khả năng cá chết là 100%. Nhưng khi chữa trị thì sẽ tốn nhiều chi phí như mất cá, công sức hay hóa chất.
Các động vật nguyên sinh này gây tổn hại đến mang và da khi nó đi vào các mô, dẫn đến loét và mất da. Tiếp đến là cá sẽ bị nhiễm trùng rồi nhanh chóng dẫn đến tử vong. Ở mang, chúng làm giảm hiệu suất hô hấp của cá bằng cách làm giảm lượng oxi hấp thụ khiến chúng không thể chịu được nồng độ oxi thấp. Đốm trắng không có ở trong hồ.
Triệu chứng của bệnh
Cá bệnh nổi từng đàn lên mặt nước, bơi lờ đờ yếu ớt. Lúc đầu cá tập trung gần bờ, nơi có cỏ rác, quẫy nhiều do ngứa ngáy. Trùng bám nhiều ở mang, phá hoại biểu mô mang làm cá ngạt thở. Khi cá yếu quá chỉ còn ngoi đầu lên để thở, đuôi bất động cắm xuống nước.
Bệnh gây ảnh hưởng đến chức năng sinh lý, sinh hoá của cá. Protein trong huyết thanh giảm tới 2,5 lần, hoạt động của gan, thận bị rối loạn. Lượng tích luỹ protein bị giảm, ảnh hưởng quá trình trao đổi axit amin. Thành phần máu cũng bị thay đổi: lượng hồng cầu của cá chép con giảm 2-3 lần, bạch cầu tăng quá nhiều, đặc biệt là máu ngoại biên – lượng bạch cầu có thể tăng tới 20 lần (theo Golovina,1978).
Mức độ lây lan
Bệnh lưu hành rất rộng, khắp các Châu lục trên thế giới. Ở khu vực Đông Nam á, các loài cá nuôi thường mắc bệnh này. Việt Nam đã phát hiện thấy trùng quả dưa ở cá da trơn: Cá Tra nuôi, Cá Trê, Cá Nheo, Cá Trèn răng. Cá Trê, Cá Tra, Cá Ba sa. Ở giai đoạn cá giống thường gặp trùng qủa dưa gây bệnh làm cá chết hàng loạt (theo Bùi Quang Tề, 2001).
Miền Bắc bệnh thường xuất hiện vào đầu mùa xuân và mùa đông, miền Nam – mùa thu
Cách phòng và chữa trị bệnh
Phòng bệnh, tuyệt đối không nên thả chung cá bị bệnh với cá khoẻ. Tẩy dọn ao kỹ, phơi đáy ao 3-4 ngày diệt bào tử ở đáy ao. Trước khi thả nếu kiểm tra thấy cá có trùng cần xử lý ngay bằng thuốc.
Trị bệnh trùng quả dưa cần chú ý đến 2 giai đoạn trong chu kỳ sống của nó. Diệt trùng ở thời kỳ ấu trùng bơi lội tự do. Thuộc giai đoạn bào nang dễ dàng hơn so với giai đoạn dinh dưỡng (ký sinh). Phương pháp dùng thuốc diệt hết trùng ở giai đoạn ký sinh của cá cần ít nhất vài lần. Các phương pháp trị bệnh trùng quả dưa đều phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường. Nên phải thí nghiệm để lựa chọn phù hợp với từng vùng.
Thuốc và hoá chất dùng điều trị bệnh này rất đa dạng. Nhiều tác giả ở các nước khác nhau đã xử lý đạt kết quả ở những mức độ khác nhau. Ở Việt Nam đã sử dụng có kết quả một số loại hoá chất như sau:
Dùng Formalin tắm với nồng độ 200-250 ppm (200-250 ml/m3). Thời gian 30-60 phút hoặc phun xuống ao 20-25 ppm(20-25 ml/m3) mỗi tuần phun 2 lần.
